EX zones - requirements, regulations, standards

Zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej 2014/34/UE, określenie atmosfera wybuchowa oznacza mieszaninę substancji palnych w postaci gazów, oparów, mgieł lub pyłów z powietrzem, w której po pojawieniu się efektywnego źródła zapłonu następuje spalanie całej mieszanki.

Istotne jest występowanie wszystkich trzech elementów, które razem tworzą tzw. trójkąt wybuchowości będący graficzną interpretacją pojęcia „zagrożenie wybuchowe”. Istnieją dwa podstawowe dokumenty unijne regulujące temat bezpieczeństwa wybuchowego.

ATEX − dyrektywa europejska

ATEX 114 – Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 9 czerwca 2016 r. – Dz. U. 2016 poz. 817

Wraz z odpowiadającym mu: Dz. U. 2016 poz. 817 – Rozporządzenie ministra rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej.

ATEX 137 – Dyrektywa 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r.

Jest to dyrektywa 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (piętnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG).

Ze względu na fakt, że substancji potencjalnie wybuchowych jest stosunkowo dużo to urządzenia – w szczególności elektryczne – które są przeznaczone do pracy w takich warunkach podlegają określonym wymaganiom. Wymagania te dotyczą całego procesu życia urządzenia: od przyjęcia odpowiednich założeń przy projektowaniu przez produkcję zgodnie z właściwymi normami aż po użytkowanie, serwis i naprawy. W większości przypadków sposób ochrony np. urządzenia elektrycznego zależy od decyzji producenta, lecz istnieją sytuacje kiedy to użytkownik może zdecydować się na „dobezpieczenie” maszyny tak, aby mogła pracować na obszarze, gdzie występuje atmosfera wybuchowa.

UL / NEC / CEC

W przypadku krajów spoza Europy obowiązują odmienne standardy. Na terenie Ameryki Północnej opracowano techniki i systemy ochrony przed wybuchem urządzeń i instalacji elektrycznych, które zasadniczo różnią się od techniki IEC. W USA obowiązuje NEC, a w Kanadzie CEC. Na terenie USA dla urządzeń i instalacji elektrycznych stosowanych w obszarach zagrożonych wybuchem obowiązuje „National Electrical Code“ (NEC), a na terenie Kanady „Canadian Electrical Code“ (CEC). Różnice polegają m.in. na definicji obszarów zagrożonych wybuchem, konstrukcji urządzeń oraz ich instalacji w układach elektrycznych. W Stanach Zjednoczonych dla wyrobów przeznaczonych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem stworzony został UL (Underwriter Laboratories), który jest organizacją zajmującą się edycją norm produktów. Co więcej, UL przeprowadza badania oraz dokonuje przeglądów produktów i systemów, aby zagwarantować, że spełniają one wymagania obowiązujące na rynku USA. Certyfikat o tej samej nazwie co jednostka notyfikująca oznacza, że produkty zostały przebadane przez UL zgodnie z wymaganiami międzynarodowych norm i są dostępne na terenie USA i Kanady. „Produkty z certyfikatem UL” zostały przetestowane pod kątem wyższego stopnia bezpieczeństwa niż produkty „uznane” (z certyfikatem UR — UL Recognition) i mogą być sprzedawane przez pracowników nieprzeszkolonych na potrzeby zastosowań dostępnych dla pracowników nieprzeszkolonych. Produkt posiadający certyfikat UR jest zazwyczaj wystarczający, o ile jest montowany we w pełni obudowanym systemie przez przeszkolonego technika.

BetrSichV - niemiecka regulacja prawna EX

Niekiedy przepisy dotyczące bezpieczeństwa przemysłowego określają wybrane grupy urządzeń i tak jest w przypadku niemieckich regulacji BetrSichV, które opisują proces wdrażania stosowania dyrektyw w sprawie narzędzi pracy. Ich celem jest zagwarantowanie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników podczas używania, przy czym odpowiedzialność spoczywa na operatorze/pracodawcy.

IECEx międzynarodowa metoda certyfikacja urządzeń

Jeszcze odmiennym zestawem przepisów jest tzw. schemat IECEx, który jest dobrowolnym systemem potwierdzania poprawnej konstrukcji urządzeń przeciwwybuchowych. Dokumenty wydawane przez jednostki w poszczególnych krajach są uznawane przez odpowiadające im jednostki w innych krajach. Certyfikaty IECEx nie zastępują dopuszczenia do wprowadzenia na rynek (każdy kraj reguluje tę kwestię według własnego uznania) - np. w Unii Europejskiej dokumentem nadrzędnym jest certyfikat ATEX.

Wszystkie ww. przykłady regulacji prawnych świadczą o tym, że przed wprowadzeniem urządzenia na rynek należy koniecznie sprawdzić jakie przepisy obowiązują w danym kraju, a bywa, że i konkretnej branży. Wiąże się to nie tylko ze względami bezpieczeństwa, ale także wymagań dotyczących odbioru linii technologicznych oraz systemów złożonych z wielu podzespołów, z których każdy posiada swoją odrębną certyfikację.