Konserwacja urządzeń i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa

Regularne przeprowadzanie konserwacji urządzeń oraz utrzymywanie bezpieczeństwa w firmie czy zakładzie produkcyjnym odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu prawidłowej pracy sprzętu i przedsiębiorstwa.

Kiedy i dlaczego warto przeprowadzać konserwację?

Brak konserwacji lub przestrzegania norm bezpieczeństwa prowadzi do poważnych, a czasem nawet śmiertelnych, wypadków podczas pracy lub powoduje często nieodwracalne problemy ze zdrowiem.

Konserwacja nie jest pojedynczym zadaniem, a całym procesem bezpiecznej eksploatacji urządzeń, który można podzielić na kilka etapów:

1. Planowanie - przeprowadzenie oceny ryzyka i podjęcie decyzji o zakresie prac i potrzebnych zasobów np. kwalifikacji i liczby pracowników, wymaganych narzędzi. 
2. Zabezpieczenie i oczyszczenie miejsca prac konserwacyjnych - np. wyłączenie zasilania i blokada ruchomych części, zapewnienie wentylacji, dróg dostępu i ewakuacyjnych.
3. Konserwacja - proces rewitalizacji, naprawy, serwisowania i zabezpieczenia maszyn.
4. Ocena prac - sprawdzenie wyników pracy, ocena bezpieczeństwa maszyn i możliwości ich ponownego użycia. Należy także usunąć elementy izolacyjne, narzędzia i odpady powstałe w trakcie konserwacji.
5. Dokumentacja - zbieranie i archiwizowanie dokumentów dotyczących zrealizowanych zadań oraz stanu maszyny. 

Rodzaje konserwacji

W ostatnich latach rozwój technologii następuje szybciej niż kiedykolwiek w historii świata, powodując gwałtowne zmiany we wszystkich sferach naszego życia, zarówno tego codziennego jak i w sektorach przemysłowych. Rozwój technologii informacyjnej nieustannie zmienia i wpływa na funkcjonowanie procesów konserwacyjnych - innowacje obejmujące technologię czujników i upowszechnienie się systemów opartych na rzeczywistości wirtualnej/rozszerzonej (VR/AR) lub na pracy w chmurze, usprawniają pozyskiwanie danych i planowanie prac konserwacyjnych. Wyróżniamy typy konserwacji takie jak m.in.:

Konserwacja korekcyjna - wykonywana w celu określenia i naprawy usterek, aby uszkodzony sprzęt można było przywrócić do pracy w granicach ustalonych dla ich normalnego funkcjonowania.

Konserwacja zapobiegawcza (preventive maintenance) - rutynowe i zaplanowane czynności serwisowe i przeglądy, zapewniające ciągłość pracy maszyn, a także zapobiegające nieplanowanym przestojom i kosztom awarii.

Konserwacja predykcyjna (predictive maintenance, PdM) - monitoruje stan i wydajność sprzętu podczas normalnego użytkowania i umożliwia określenie terminu wykonania czynności serwisowych. Dzięki rozwojowi Internetu Rzeczy (IoT) eliminowanie zbędnych interwencji serwisowych i przestojów staje się coraz łatwiejsze i upowszechnione. 

Konserwacja w trakcie przestoju - automatyczna wymiana z określoną częstotliwością w okresie krótszym niż średni czas pracy bezawaryjnej.

Konserwacja okresowa - wykonywana w oparciu o harmonogram kalendarzowy. Jest kluczowym procesem do zapewnienia długiego funkcjonowania urządzeń i ograniczenia częstotliwości awarii. Okresowe czynności konserwacyjne obejmują m.in. czyszczenie, naprawę części i ogólną inspekcję maszyny.

Bezpieczeństwo w zakładzie produkcyjnym

Zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy jest jednym z najważniejszych warunków, które musi spełnić każdy pracodawca i przedsiębiorca. Odpowiednią ochronę i bezpieczeństwo urządzeń, zakładu i personelu firmy można zapewnić m.in. dzięki wyłącznikom bezpieczeństwa, znakom ostrzegawczym czy odpowiedniej odzieży ochronnej. 

Do wypadków może dojść podczas:

• konserwacji np. przypadkowego włączenia maszyny,
• prac w środowisku gdzie występują niebezpieczne substancje,
• prac w określonej pozycji ciała,
• braku konserwacji - nienaprawione uszkodzenia sprzętu lub otoczenia w zakładzie,
• nieprawidłowej konserwacji np. użycia niewłaściwych części.

Czym jest dyrektywa EHSR i dlaczego warto jej przestrzegać?

Zasadnicze Wymogi Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia (EHSR) to dyrektywa mająca na celu zagwarantowanie standardowego minimalnego poziomu ochrony i bezpieczeństwa maszyn i sprzętu testowego (np. multimetry, kamery termowizyjne). Podstawę prawną dyrektywy stanowi ATEX 137 (1999/92/WE), mówiący o minimalnych wymaganiach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach, gdzie może wystąpić atmosfera wybuchowa (Ex). 

Dyrektywa zawiera takie warunki jak:

• Szkolenie pracowników przez pracodawcę w zakresie potencjalnych zagrożeń w strefie zagrożonej wybuchem.
• Posiadanie odpowiednich zezwoleń na wykonywanie przez pracownika pracy w strefie zagrożonej. 
• Ocena ryzyka i dokumentacja zabezpieczeń przed wybuchem (EPD) wykonana przez pracodawcę. 
• Procedury koordynujące na wypadek konieczności przeprowadzenia prac w strefie zagrożonej wybuchem.

Środki ochrony wymagane do pracy w strefie zagrożonej 

Prace konserwacyjne wymagają określonych procedur bezpieczeństwa, w tym użycia odpowiednich środków ochrony osobistej i sprzętu ochronnego. Wśród najczęściej wykorzystywanych narzędzi i rozwiązań ochronnych wyróżniamy m.in.:

• Środki ochrony osobistej - np. przyłbice, zmniejszające ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą kropelkową.
• Wyłączniki zabezpieczeń
• Przekaźniki zabezpieczeń
• Węże i materiały ochronne - często używane do chłodzenia wodnego pieców indukcyjnych lub połączeń prądowych do pieców łukowych np. dostarczane przez renomowaną firmę Lippmann węże nieprzewodzące do chłodzenia wodnego, do przesyłu mediów, koszulki izolacyjne chroniące przed ogniem, materiały izolacyjne na wysokie temperatury.
• Wysokotemperaturowe materiały ochronne - koszulki ochronne (do temperatury stałej 300°C oraz chwilowej do 500°C), materiały ochronne przed promieniowaniem laserowym (np. produkty firmy Laservision: okulary ochronne do pracy z laserem, szklane okna z szybą mineralną, obudowy oraz kabiny, powłoki na plastikowych i szklanych filtrach).