Ocena ryzyka oraz ocena ryzyka wybuchu

Integralną częścią każdej oceny ryzyka i ryzyka wybuchu

Integralną częścią każdej oceny ryzyka i ryzyka wybuchu, które to z kolei są często elementem Dokumentu Zabezpieczenia Przed Wybuchem, jest podsumowanie zawierające wnioski odnośnie zalecanych zmian i sposobu postępowania w warunkach występowania zagrożenia wybuchowego. Na przykładzie jednej z ocen zagrożenia wybuchem sporządzonej dla młyna wraz z instalacją transportującą i magazynującą zboże, można stworzyć zestaw zaleceń przypisanych do tzw. warstwy zapobiegania i ochrony. Są to zbiory czynników ograniczających z jednej strony możliwość powstania atmosfery wybuchowej, a z drugiej – w sytuacji kiedy się to nie powiedzie – minimalizujących ryzyko pojawienia się efektywnego źródła zapłonu.

Organizacyjne i techniczne środki zabezpieczające przed wybuchem

Zalecenia i sugestie dla instalacji młyna oraz transportu i magazynowania zboża i mąki

Stosowana technologia w spichlerzach zbożowych i młynach sprzyja możliwościom powstawania atmosfer wybuchowych oraz wybuchów mieszanin zbożowo-mącznych – szczególnie w procesach czyszczenia, obłuskiwania czy rozdrabniania ziarna zbóż. Stężenie pyłów w granicach wybuchowości występuje wewnątrz wszystkich urządzeń transportowych (podnośniki czerpakowe, przenośniki ślimakowe i łańcuchowe), w wielu maszynach czyszczących (łuszczarki, szczotkarki, maszyny szorujące) i rozdrabniających (śrutowniki, mlewniki walcowe, rzutniki otrębowe) oraz w komorach zbożowych i mącznych podczas ich napełniania.

Miejsca niebezpieczne

Grupa 1

Do pierwszej grupy zaliczamy wszystkie opisane wyżej wewnętrzne przestrzenie maszyn i urządzeń, w których pył powstaje, jest transportowany lub obrabiany. W przypadku wybuchu wewnątrz urządzenia następuje zwykle mniejsze lub większe rozerwanie jego obudowy, a także wyrzucenie płomieni i pyłu do bezpośredniego sąsiedztwa miejsca awarii.

Grupa 2

Do drugiej grupy należą praktycznie wszystkie przestrzenie i powierzchnie na zewnątrz urządzeń produkcyjnych, na których może osadzać się pył np. podłogi, ramy okienne, parapety, belki nośne, dźwigary, ściany, sufity, powierzchnie maszyn i urządzeń oraz instalacje i urządzenia elektryczne. W przypadku rozpylenia osadzonego pyłu i jego zapalenia dochodzi do eksplozji o katastrofalnych następstwach.

Podjęte działania powinny mieć na celu przede wszystkim

1. Działania w zakresie technologii

• Urządzenia przyjmujące zboże powinny posiadać sprawną instalację aspiracyjną.
• Wszystkie urządzenia transportowe (podnośniki i przenośniki) oraz maszyny czyszczące (tryjery, szczotkarki, maszyny szorujące) muszą być pyłoszczelne i aspirowane w miejscach powstania pyłu.
• Instalację aspiracyjną należy także zastosować do takich maszyn jak wialnie zbożowe i młyńskie, maszyny rozdrabniające i odsiewające.
• Instalacje aspiracyjne powinny być włączone przed uruchomieniem maszyn i urządzeń technologicznych i zatrzymane dopiero po wcześniejszym wyłączeniu tych maszyn i urządzeń z pracy.
• Instalacje aspiracyjne winny być stale sprawne i poddawane przeglądom.
• Przewody transportowe grawitacyjne winny być uszczelnione, a wszelkie kontrolki i wizjerki podczas procesu zamknięte.
• W procesie technologicznym winny być zainstalowane magnesy stałe lub elektromagnesy do wyłapywania zanieczyszczeń ferromagnetycznych przed następującymi maszynami:
  • Łuszczarki, maszyny szorujące.
  • Śrutowniki, mlewniki pierwszego śrutu.
• Należy na bieżąco kontrolować stan sprawności zainstalowanych zapór magnetycznych.
• Przestrzeganie instrukcji przeciwpożarowej przy obsłudze suszarni zbożowych, a zwłaszcza:
  • Kierowanie do suszarni tylko zboża osuszonego.
  • Nieprzekraczanie dopuszczalnych temperatur suszenia zboża.
  • Utrzymywanie sprawnego działania wyrzutnic.
  • Niedopuszczanie do gromadzenia się pyłów wewnątrz suszarek.
  • Stały nadzór pracującej suszarni.
• Przestrzeganie instrukcji BHP obsługi maszyn i urządzeń wywieszonych na stanowiskach pracy.

2. Działania techniczno-konserwatorskie

• Urządzenia elektryczne muszą być w zakładzie w jednolity sposób uziemione.
• Zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów eksploatacji urządzeń energetycznych należy dokonywać wymaganych okresowych oględzin, przeglądów, konserwacji, remontów oraz pomiarów:
  • Sieci elektroenergetycznych.
  • Elektrycznych urządzeń napędowych.
  • Urządzeń elektrycznych w obszarach zagrożonych wybuchem.
• Prace w zakresie konserwacji, napraw i remontów urządzeń elektroenergetycznych należy wykonywać po odłączeniu tych urządzeń od napięcia przez osoby posiadające wymagane świadectwa kwalifikacyjne.
• Silniki elektryczne oraz osprzęt elektryczny w zależności od miejsca zagrożenia winne być stosowane w wymaganym stopniu ochrony IP. Miejsca zagrożenia i występujące tam urządzenia napędowe określa dla każdego obiektu - „klasyfikacja pomieszczeń obiektu do odpowiedniej kategorii niebezpieczeństwa pożarowego i kategorii zagrożenia wybuchem oraz określenia stref pożarowych”.
• Przy urządzeniach transportu pneumatycznego należy:
  • Na bieżąco utrzymywać szczelność rurociągów.
  • Utrzymywać sprawną instalację ekwipotencjalną.
  • Dokonywać co najmniej raz w roku wymaganych okresowych pomiarów uziemień i rezystancji instalacji ekwipotencjalnej.
• Wszystkie urządzenia transportu wewnętrznego (podnośniki i przenośniki) podlegają stałym codziennym przeglądom stanu technicznego i właściwej eksploatacji.
• Urządzenia instalacji aspiracyjnych (odpylających) podlegają codziennym przeglądom sprawności działania, a w szczególności:
  • Filtry rękawowe – w zakresie sprawności urządzeń wstrząsowych rękawów.
  • Filtrocyklony – w zakresie sprawności urządzeń oczyszczających rękawy.
  • Cyklony – w zakresie regulacji nieprawidłowości oczyszczania.
  • Przewody aspiracyjne – w zakresie szczelności i drożności.
• Regularnie w wymaganych okresach nadzorować stan i smarowanie łożysk eksploatowanych maszyn i urządzeń.
• Utrzymywać stałą pyłoszczelność opraw oświetleniowych, gniazd wtykowych, skrzynek łączeniowych oraz innych urządzeń i elementów instalacji elektrycznej w pomieszczeniach produkcyjnych i składowych.

3. Działania i zalecenia techniczno-organizacyjne

• Prace niebezpieczne pożarowe (spawanie, nagrzewanie, cięcie, lutowanie itp.) w obrębie silosów i pomieszczeń młyna należy wykonywać wyłącznie na pozwolenie, składowanie mokrego ziarna w komorach (silosach) jest szczególnie niebezpieczne.
• Należy przestrzegać by w czasie długotrwałego składowania wilgotność ziarna nie przekraczała 14%.
• Składowanie zboża w pryzmach stosować do wysokości uzależnionej od stopnia zawilgocenia i wytrzymałości stropów.
• Dokonywać okresowo organoleptycznej kontroli jakości i stanu przechowywanego zboża; w razie potrzeby stosować zabiegi konserwacyjne poprzez przewietrzanie - przerzuty w celu usunięcia nadmiaru wilgotności i obniżenia temperatury ziarna.
• Zabezpieczać istniejące otwory technologiczne np. po skończeniu pracy przykrywać metalowymi przykrywami otwory z silosów, przykrywać pokrywy komór zbożowych, mącznych i otrębowych.
• Do oświetlenia komór zbożowych, mącznych i otrębowych dopuszcza się stosowanie:
  • Lamp stałych umieszczonych na zewnątrz komór w wykonaniu hermetycznym.
  • Lamp przenośnych umieszczonych na zewnątrz komory o konstrukcji uniemożliwiającej wniknięcie atmosfery pyłowej do wnętrza.

Lampy te powinny być zasilane prądem o napięciu nie przekraczającym 24 V oraz pyłoszczelne i zabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem.

• Latarki elektryczne o napięciu do 6 V.
• Utrzymywać we wszystkich pomieszczeniach produkcyjnych i składowych ład, czystość i porządek. Nie dopuszczać do gromadzenia się pyłów osiadających na urządzeniach mechanicznych, elektrycznych oraz w częściach konstrukcyjnych budynków (sufity, ściany, filary, dźwigary itp.).
• Prace porządkowe (omiatanie z pyłu) przy urządzeniach elektroenergetycznych w młynach i spichlerzach wykonują:
  • Elektrycy - wewnątrz zamykanych rozdzielni i skrzynek rozdzielczych – bezpośrednia obsługa eksploatacyjna (użytkownicy).
  • Na zewnątrz skrzynek rozdzielczych, wyłączników, gniazd wtykowych, opraw oświetleniowych i silników elektrycznych - pod stałym nadzorem elektryka.

Prace porządkowe należy wykonywać systematycznie.

• • Posiadać podręczny sprzęt gaśniczy sprawny technicznie i w ilości zgodnej z etatyzacją dla poszczególnych pomieszczeń.
• Utrzymywać stały dostęp do sprzętu przeciwpożarowego oraz głównych wyłączników prądu.
• Przestrzegać obowiązujących w obiekcie młyna przepisów przeciwpożarowych oraz ustaleń Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego zakładu.

Podsumowanie

Powyższe zestawienie dotyczy konkretnej branży, w tym przypadku jest to przemysł spożywczy, ale daje pogląd jakie czynniki muszą być uwzględnione w przypadku sporządzania zaleceń podsumowujących metody utrzymania zagrożenia wybuchowego na odpowiednim niskim poziomie.