Ochrona przeciwwybuchowa - Podział na strefy zagrożone wybuchem

W przemyśle występuje wielu obszarów, na których występuje zagrożenie wybuchem. W poszczególnych obszarach wymagania co do zakresu ochrony urządzeń elektrycznych są formułowane na podstawie rodzaju występujących w tych obszarach substancji mogących powodować zagrożenie wybuchowe według ich częstotliwości oraz czasu oddziaływania na urządzenia.

W Europie obszary zagrożone wybuchem są podzielone na sześć stref zgodnie z CENELEC oraz IEC. Wymagania bezpieczeństwa co do urządzeń elektrycznych są większe gdy prawdopodobieństwo wystąpienia atmosfery wybuchowej w danym obszarze robi się większe.

Przepisy prawne o strefach wybuchowych EX

Strefy zagrożone wybuchem są jasno i szczegółowo opisane w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. 
Rozporządzenie to wdraża postanowienia dyrektywy 2014/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014 r. a także piętnastej dyrektywy szczegółowej w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG. 

Rozporządzenie Ministra Gospodarki mówi o urządzeniach, przestrzeniach zagrożonych wybuchem, przestrzeniach niezagrożonych wybuchem, substancjach palnych, atmosferze wybuchowej, normalnym działaniu, a także osobach w nich pracujących.  

Ocena ryzyka wystąpienia strefy wybuchowej EX

Pracodawca zobowiązany jest do dokonania kompleksowej oceny ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej, biorąc pod uwagę co najmniej:

• prawdopodobieństwo i czas występowania atmosfery wybuchowych;
• prawdopodobieństwo wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym wyładowań elektrostatycznych;
• eksploatowane przez pracodawcę instalacje, używane substancje i mieszaniny, zachodzące procesy i ich wzajemne oddziaływania;
• rozmiary przewidywanych skutków wybuchu. 

Ocena ryzyka musi objąć również miejsca pracy, które są albo mogą być ze sobą połączone poprzez otwory, a w których może wystąpić atmosfera wybuchowa. W miejscach pracy, gdzie atmosfera wybuchowa może wystąpić w ilościach zagrażających zdrowiu pracodawca musi zapewnić bezpieczeństwo i właściwy nadzór osób pracujących poprzez wprowadzenie adekwatnych do zagrożenia środków ochronnych. Określenie ilości atmosfery wybuchowej dokonuje się na podstawie odrębnych przepisów, między innymi są to przepisy ochrony przeciwpożarowej budynków, obiektów budowlanych i terenów lub specyfikacji technicznych. Dokumenty zabezpieczenia przed wybuchem powinny zostać sporządzone przed udostępnieniem miejsca pracy na podstawie oceny ryzyka przeprowadzonej wcześniej.  

Podział na strefy zagrożone wybuchem EX

Pracodawca dzieli przestrzenie zagrożone wybuchem na strefy. Klasyfikuje je ze względu na prawdopodobieństwo i czas wystąpienia atmosfery wybuchowej. 

1. Strefa 0 EX – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, występuje stale, często lub przez długie okresy; 
2. Strefa 1 EX – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania.;
3. Strefa 2 EX - przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia, utrzymuje się przez krótki okres; 
4. Strefa 20 EX – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu występuje stale. Często lub przez długie okresy; 
5. Strefa 21 EX - przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu występuje stale, często lub przez długie okresy;
6. Strefa 22 EX - przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia, utrzymuje się przez krótki okres. 

Przy ocenianiu strefy zagrożonej wybuchem pracodawca powinien wziąć pod uwagę źródła mogące potencjalnie wytwarzać atmosferę wybuchową, czyli warstwy, osady pyłu i nagromadzony pył. Strefy te muszą być oznaczone w miejscach wstępu do tych przestrzeni znakiem ostrzegawczym określonym przez Rozporządzenie.

Dokumenty stref zagrożonych wybuchem EX

Dokumenty strefy wybuchowej muszą zawierać opis środków ochronnych, które zostały podjęte w celu spełnienia wymagań określonych w Rozporządzeniu oraz ograniczeń szkodliwych skutków wybuchu:

• wykaz przestrzeni zagrożonych wraz z klasyfikacją strefy;
• oświadczenie pracodawcy o stosownym zaprojektowaniu, użytkowaniu i konserwowaniu urządzeń oraz oświadczenie, że urządzenia spełniają wymagania przewidziane w przepisach;
• ocena ryzyka wystąpienia strefy przeciwwybuchowej, terminy dokonywanych przeglądów środków ochronnych;
• określenie, dla wszystkich osób środków ochronnych, zasad koordynacji stosowania tych środków oraz cel koordynacji, metody i procedury wprowadzenia ochrony.

Strefy wybuchowe / Strefy zagrożone wybuchem / Atmosfera wybuchowa / Strefa EX / Strefa ATEX / Podzespoły do stref zagrożonych wybuchem